Posted on : By : Duuk Baten Posted in : Filosofie

Disciplinerend ontwerpen in crisistijd

Freelance UX designer Maarten Janssen deelde op Linkedin een interessante plaat die hij gemaakt had. Het viel hem op hoe we in Nederland vooral rechte lijnen en vakken gebruiken om 1,5 meter afstand van elkaar duidelijk te maken. Dat geeft ons een ruimte van 1,5m x 1,5m de ruimte om te bewegen. En garandeerd niet dat er altijd 1,5m afstand gehouden wordt.

Dat kan ook anders! In India zetten ze cirkels op 1,5m van elkaar waardoor je “gedisciplineerd” wordt om ook echt afstand te houden.

ontwerp van een 1,5 wachtrij
Een visuele presentatie van verschillende 1,5 meter disciplines gemaakt door Maarten Janssen (vind zijn werk hier)

Ontwerpers zijn zich vaak in het bijzonder er van bewust dat een ontwerp (‘materiele ordening’) niet iets neutraals is, maar juist iets wat je kan gebruiken om een gebruiker te helpen, begeleiden, of beinvloeden.

Dit voorbeeld deed mij onmiddelijk denken aan een quote van de duitse filosoof Martin Heidegger die zegt “das Ding dingt” (uit het boek What Things Do van Peter-Paul Verbeek). Heidegger was er uitermate van overtuigt dat ‘dingen’ niet neutrale objecten zijn die je van een afstand bekijkt, maar waardoor je een relatie aangaat met de wereld om je heen. Structuren zoals strepen of cirkels op de grond veranderen jouw relatie met de wereld omdat ze de mogelijkheden in de wereld anders presenteren.

Een ander mooi voorbeeld, zo even uit mijn hoofd, van Bruno Latour gaat over de sleutel van een hotelkamer. Nu in tijden van RFID pasjes is dat minder relevant, maar in de wat oudere hotels krijg je vaak nog steeds een sleutel met daarbij een flinke zware sleutelhanger. Door die sleutelhanger word je als het ware geinstrueert om je sleutel bij de receptie af te geven als je even de deur uit gaat. Want dat grote ding meenemen is maar vervelend. Hierdoor kan je je sleutel niet kwijtraken, wat dan weer prettig is voor het hotel.

Al mijn kennis over dit onderwerp komt voort uit de stroming van techniekfilosofie waarin ik in mijn studie kennis mee gemaakt heb, namelijke de mediatie-theorie van Peter-Paul Verbeek. Als je daar nu meer over wilt leren raad ik van harte deze MOOC aan die een korte introductie geeft van Verbeek’s gedachtegoed: ‘Philosophy of Technology‘.

Meer van mijn schrijfsels met het thema filosofie?

Posted on : By : Duuk Baten Posted in : Filosofie

De Aanpak Begeleidingsethiek van Peter-Paul Verbeek

Op het ECP jaarcongress heeft Peter-Paul Verbeek, professor techniekfilosofie aan de Universiteit Twente, zijn aanpak voor begeleidingsethiek gepresenteerd. Peter-Paul speelt al gelangere tijd een rol in mijn leven, als een van de docenten in mijn master-studie heb ik veel van hem kunnen leren over de mens als wezen dat innig is verstrengeld met de technologie. Ik heb zelfs de eer gehad om met hem te kunnen werken aan een van de eerste MOOCs van de Universiteit Twente, ‘Philosophy of Technology‘.

Volg een bliksem introductie ‘technological mediation’ via deze animatie uit de MOOC.

De uitgave over begeleidingsethiek is hier eigenlijk een doorgetrokken variant van. Hoe kan je ethiek in technische ontwikkelingen meenemen als je voorbij durft te gaan aan de ‘beoordelende’ houding en inziet dat technologie onze plek in en interactie met de wereld medieert? Volgens Verbeek brengt een begeleidende benadering de ethiek weer terug midden in de technologie. Er zijn 3 belangrijke aspecten aan de begeleidingsethiek:

  1. Je moet aan de slag met concrete technologische toepassingen
  2. Je inventariseert mogelijke maatschappelijke implicaties
  3. Je onderzoekt de mogelijke implicaties voor je handelen
De beschreven methode

Zoals vaak met ethiek, technologische ontwikkelingen, en het maken van de juiste beslissingen; is het allemaal stiekem best ingewikkeld. Waar Peter-Paul een concrete aanpak op papier heeft gezet, is de inzet van resources niet te min als je moet denken aan een groot deliberatief panel en dat voor elke concrete technologische toepassing. Aan de andere kant is dat misschien wel onze (nieuwe?) realiteit, een wereld waarin niet meer geaccepteerd wordt dat je ‘zomaar’ doet.

De ambitie is in ieder geval gezet, en ik hoop er in de toekomst eens mee aan de slag te kunnen. Ik zou zeggen bekijk de aanpak begeleidingsethiek zelf ook eens.